29-01-2024
Tegelijkertijd wel een goed en fijn alternatief aanbieden
Met name in dunbevolkte gebieden in Nederland is het blijven aanbieden van voldoende zorg aan onze vergrijzende bevolking een nóg grotere uitdaging dan in stedelijke gebieden. Strateeg en beleidsmaker bij de gemeente Sluis in Zeeuws-Vlaanderen, Jeroen Koppert, dook hierin en wist een duidelijk Plan van Aanpak te maken met een serieuze kans van slagen.
Het gebied waar we het over hebben, betreft het westelijke deel van Zeeuws-Vlaanderen, grenzend aan Knokke en Brugge, 300km2. Hier wonen 23.000 inwoners verdeeld over 15 kernen, waarvan de grootste 4.500 inwoners heeft. De meeste kernen bevatten tussen 500 en 2.000 inwoners. Dit betekent dat de zorg ontzettend versnipperd is en dat het zorgpersoneel bijna langer in de auto zit dan handen aan het bed kan leveren. Dat is geen wenselijk beeld.
Jeroen zet de voornaamste dilemma’s op een rij die eigenlijk acuut opgelost moeten worden:
- Zorgaanbieders en de zorgverzekeraar/het zorgkantoor spreken een andere taal, hebben andere besluitvormingsprocessen en andere belangen dan een gemeente.
- Zorgaanbieders zoeken acute oplossingen voor hun probleem.
- Voor de gemeente (zeker een vergrijsde) is het ook belangrijk dat de zorg voor inwoners goed geregeld is en niet omvalt.
- Zorgverzekeraars kijken veel meer naar de businesscase: onderaan de streep moet het sluitend zijn om afspraken te maken.
- Besluitvorming in de gemeente duurt lang en er zijn veel partijen die inspraak hebben. Dit kost veel tijd en je dilemma’s liggen op straat.
- Het kost tijd om elkaar daarin te vinden.
- Als je als zorgpartij contact zoekt met de gemeente, kom je vaak bij de ambtenaar Wmo of publieke gezondheid terecht. Maar, met alleen preventie redden we het niet.
Tekst gaat verder onder de foto
Belangen in kaart brengen
Jeroen: ‘Waar wij begonnen zijn, is de belangen van alle betrokken partijen op een rij te zetten. Dus het belang van de oudere die zorg nodig heeft. Maar ook het belang van de zorgaanbieder om die zorg rond te krijgen met een tekort aan personeel. Het belang van de zorgkantoren om onderaan de streep een sluitende begroting te hebben. En dan nog het belang van de vastgoedontwikkelaars; waar zij bang voor zijn is dat de woningen die zij nu bouwen voor ouderen, straks, als de vergrijzingsgolf voorbij is, leeg komen te staan. Tot slot nog de middenstand; winkels die verdwijnen door te weinig klanten. Wat nu als je tegemoet kunt komen aan al die belangen?’
Harde boodschap
‘Bij het verkennen van Toekomstige Zorg Zeeuws-Vlaanderen kwamen we al snel tot de volgende conclusie: in een dunbevolkt gebied als dit is zelfstandig thuis blijven wonen én de benodigde zorg ontvangen simpelweg niet altijd mogelijk. Dat is een harde boodschap, maar als je een goed alternatief kunt bieden, biedt dat perspectief voor de ouderen. En daarmee krijg je dus medewerking’, zegt Jeroen.
‘Wat wij willen doen, is in twee kernen een woonzorgcentrum realiseren, waar specialistische zorg geleverd kan worden. Dit gebeurt nu nog in vijf kernen. In die vijf kernen (verspreid in het gebied) moeten er zorgwijken ontstaan. Binnen een zorgwijk zitten alle voorzieningen binnen een loopafstand van 250 meter. Dus de huisarts, de apotheek, een supermarkt, dagbesteding, een pinautomaat, het openbaar vervoer, maar ook een basisschool. Deze wijk wordt autoluw, dus veilig voor ouderen om zich te verplaatsen. De woningen die in deze wijk gebouwd worden, zijn niet alleen geschikt voor ouderen, maar ook voor starters.’
‘Om 24 uur per dag zorg te kunnen verlenen, is namelijk ook voldoende personeel nodig. Daarom moeten er ook genoeg (interessante) gezinswoningen worden gebouwd en moet het voortgezet onderwijs en de kinderopvang goed geborgd zijn. Door een gebied te creëren waar zowel jonge gezinnen als ouderen graag wonen en verblijven, tackel je dat probleem.’
Hij vervolgt: ‘Daarmee los je ook het probleem van de vastgoedontwikkelaar op. Zijn investering komt niet leeg te staan, maar zal na de vergrijzingsgolf ook aantrekkelijk zijn voor andere doelgroepen. Hiermee neem je een groot investeringsrisico weg.’
Voor de retailer en pandeigenaar wordt het ook aantrekkelijk. ‘Doordat ouderen zich in zijn nabijheid vestigen, krijgt hij nieuwe klanten en afzetmogelijkheden en/of kan hij zijn winkelpand aanbieden voor het huisvesten van (para)medische of maatschappelijke voorzieningen of woningbouw. Leegstand van winkels ook opgelost.’
‘Voor ouderen blijft het soms een bittere pil dat zij misschien niet kunnen blijven wonen in hun eigen huis in hun eigen dorp, maar hun wordt wel een fijn alternatief geboden: een thuisomgeving waar zij zelfstandig (met eigen regie) kunnen blijven wonen, dus niet in een instelling, en waar ze alle benodigde voorzieningen op loopafstand hebben.’
De boodschap
De boodschap van Jeroen is helder: blijf binnen je gemeente niet hangen bij de portefeuille zorg, maar duik in de ruimtelijke ordening. ‘Toen wij alles op een rij zetten van wat er leegstond, wat er gerenoveerd moest worden en waar nieuwbouw moest komen, kwamen we tot de conclusie dat het realiseren van een volledig nieuwe zorgwijk net zo duur is als alle projecten individueel aanpakken. Natuurlijk vergt dat veel overleg, maar als iedereen doordrongen is van de urgentie én er wordt tegemoet gekomen aan de meeste belangen van alle partijen, dan heb je echt al 10 stappen in de goede richting gezet.’
‘Daarbij is het dan natuurlijk ook belangrijk dat alle beleids- en bestemmingsplannen op elkaar worden afgestemd, om in de toekomst politieke discussie te voorkomen. Dat betekent ook dat er gekeken wordt naar waar het geld vandaan moet komen om dit alles te realiseren. Direct na de decentralisaties hield onze gemeente geld over op het deelbudget van de Wmo, omdat er simpelweg niet voldoende personeel is om in iedere kern intensieve zorg te leveren of om de middelen te besteden aan al te intensieve zorg. Wij hebben ook gekeken naar de inkomsten van het toerisme. Natuurlijk willen ondernemers dat de toeristenbelasting terugvloeit in hun branche. Door te investeren in voorzieningen voor jonge gezinnen, behoud je personeel voor die ondernemers. Op die manier ontstaat er ook draagvlak om de inkomsten vanuit het toerisme te besteden aan het behoud van voorzieningen voor eigen inwoners.’
Inmiddels ligt er voor het westelijke deel van Zeeuws-Vlaanderen een strak plan, waarbij het bedenken van oplossingen omgezet is naar daden. Voor 2033 moeten de twee zorgcentra en de vijf zorgwijken gerealiseerd zijn.